Gawłuszowice - największy, drewniany kościół w Polsce. - Astra28 - Strona HOBBYSTYCZNA
Menu główne:
Gawłuszowice - położenie.
Gawłuszowice to miejscowość w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie mieleckim. W latach 1975-98 miejscowość położona była w województwie rzeszowskim. Przez Gawłuszowice przebiega droga wojewódzka nr 982 łącząca Jaślany ze Szczucinem o łącznej długości 36 km.
Gawłuszowice leżą nad rzeką Wisłoką, w zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, w pradolinie Wisły. Pod względem klimatycznym, glebowym, botanicznym i biologicznym obszar Gawłuszowic posiada naturalne walory Kotliny Sandomierskiej i jest położony między trzema formacjami geologicznymi: Płaskowyżem Tarnowskim, Płaskowyżem Kolbuszowskim oraz Pradoliną Podkarpacką. Krajobraz jest charakterystyczny dla dolin nadwiślańskich.
Pokaż Polskę na mapie
Gawłuszowice - historia.
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1215 r. i jest to jedna z najstarszych wzmianek dotyczących wsi powiatu mieleckiego. Dla porównania pierwsze wzmianki o Borowej pochodzą z 1257 r., o Mielcu z 1229 r. zaś o Tuszowie Narodowym dopiero z 1470 r. Jest wielce prawdopodobne, że władający Małopolską, w dobie rozbicia dzielnicowego, Leszek Biały podarował ją klasztorowi Klarysek. Późniejsze dzieje osady nie są bliżej znane. Wieś należała do dóbr mieleckich nabytych przez wojewodę sandomierskiego Zbigniewa Ossolińskiego od hetmana Karola Chodkiewicza w pierwszej połowie XVII w. Od tego czasu wieś z okolicznymi miejscowościami znajdowała się w posiadaniu rodziny Ossolińskich.
Okolica była często niszczona przez powodzie. Największe z nich odnotowano w 1605 r., 1685 r., 1812 r. oraz 1845 r. W połowie XIX w. wieś liczyła 450 mieszkańców. W czasie Powstania Styczniowego w 1863 r. był tutaj punkt zborny powstańców udających się za Wisłę.
Najcenniejszym zabytkiem w gminie jest kościół parafialny p.w. św. Wojciecha w Gawłuszowicach, zaliczany do najciekawszych zabytków architektury drewnianej w województwie podkarpackim.
Gawłuszowice - historia kościoła.
Kościół zbudowany został (po zniszczeniu poprzedniego przez powódź) w 1677 r. z drewna modrzewiowego przez cieślę Stanisława Karkutowicza, którego nazwisko widnieje na belce tęczowej obok nazwisk dwóch innych rzemieślników malarza Stanisława Proskowica i rzeźbiarza Wojciecha Matkowskiego. Na belce tęczowej umieszczona jest też dokładna data budowy, 1677 r. Fundatorami kościoła byli Maksymilian i Sieciech Ossolińscy. Konsekracji kościoła dokonał 2 października 1685 r. sufragan krakowski biskup Mikołaj Oborski.
W 1871 r. kościół przebudowano: zbudowano wolnostojącą dzwonnicę w kształcie arkady, a pełniącą do tej pory tę funkcję wieżę kościoła rozebrano i postawiono w jej miejscu kruchtę. Zmieniono wówczas stare, drewniane okna na żelazne - krzyżowe.
W latach 1968-75 kościół przeszedł generalny remont. Otrzymał on wtedy nowe gonty, belki na dachu, powałę, umocnienia fundamentów, remont wieżyczki, nowy chór i balustradę, remont organów, nową posadzkę - lastriko, witraże, stacje drogi krzyżowej, ogrodzenie kościoła oraz przeprowadzono renowację polichromii. Majstrem remontu był Stefan Ciejka z Woli Zdakowskiej. W kruchtach zamontowano troje drzwi dębowych, a wewnątrz świątyni troje drzwi wahadłowych. Wykonano dębowe ławki, ławeczki i dwa konfesjonały.
Prace stolarskie wykonał Stanisław Wójcik z Majdanu Królewskiego. Nowe rzeźby do kościoła wykonał Adolf Chęć z Bliznego k/Brzozowa. Konserwację polichromii wykonano pod nadzorem artystki malarki Marii Cichorzewskiej-Drabik z Rzeszowa. Dokonano konserwacji i złocenia wszystkich trzech ołtarzy. Stare witraże gomółkowe zastąpiono nowymi kolorowo-figuralnymi projektu Z. Kulikowskiego z Torunia wykonanymi w szmotulskiej pracowni Leonarda Brzezińskiego. Na wzór starego ogrodzenia zostało wymurowane nowe - pracami kierował Stanisław Krawiec z Kliszowa.
Gawłuszowice - architektura kościoła.
Kościół parafialny pw św. Wojciecha w Gawłuszowicach jest drugim, co do wielkości, drewnianym obiektem kultu religijnego w Polsce. Jedynie synagoga w Białymstoku jest od niego większa. Należy on także do licznych budowli na Szlaku Architektury Drewnianej województwa podkarpackiego.
Świątynia zbudowana została z drewna modrzewiowego w konstrukcji zrębowej, o ścianach wzmocnionych lisicami i pobitych gontem. Kościół składa się z jednej, prostokątnej nawy, poprzedzonej kruchtą i węższego trójbocznie zamkniętego prezbiterium, do którego dobudowana jest zakrystia. Przy nawie od strony południowej znajduje się druga kruchta.
Wnętrze kościoła nakryte jest stropami płaskimi. Nawę od prezbiterium oddziela tęcza o wykroju prostokątnym z belką tęczową, na której umieszczony jest krucyfiks oraz wspomniane juz napisy.
Jego wysoki, dwuspadowy dach oraz ściany pokryte są gontem. Blachą pokryta jest jedynie wieżyczka na sygnaturkę. Niezwykłego uroku dodają świątyni obszerne soboty otaczające ją z trzech stron, służące podobno jako miejsce noclegu dla parafian z odległych miejscowości, którzy przychodzili na niedzielną mszę św. już w sobotę.
Gawłuszowice - wyposażenie kościoła.
W kościele znajdują się polichromia dekoracyjna z 1924 roku malarstwa Vlastimila Hofmana, która została znacznie zmieniona w późniejszych latach. Trzy rokokowe ołtarze z drugiej połowy XVIII wieku (główny wraz z tabernakulum oraz dwa boczne przy tęczy). Obraz Chrystusa na krzyżu, ambona podwieszona, dwie kropielnice przyścienne oraz drewniana, barokowa chrzcielnica w kształcie kielicha z rzeźbioną grupą Chrztu w Jordanie na pokrywie z XVIII wieku. Zobaczyć można też obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem zw. Nadwiślańską z XVII w. Dzwony na dzwonnicy pochodzą z 1946 roku. Wewnątrz zachowane portale w kształcie oślego grzbietu według tradycji ciesiołki gotyckiej. W kościele znajduje się drewniana tablica fundacyjna świątyni - rzadkość.
Gawłuszowice - parafia.
Parafia p.w. św. Wojciecha należy do diecezji sandomierskiej. Do parafii, oprócz kościoła parafialnego należą dwie kaplice: w Brzyściu i w Rożniatach. Znajduje się tu też gromadzenie Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej (CSDP). Parafia posiada akta parafialne od 1830 r.
Parafię uposażył 12 marca 1215 r. Krystyn z Obichowa miejscowy właściciel majątku. Za czasów Kazimierza Wielkiego w XIV w. obszar parafii wynoszący 140 km2 zamieszkiwało 750 osób. Parafia Gawłuszowicka obejmowała m.in. Borową, Jaślany oraz Padew. Z tego terytorium w 1403 r. wydzielono parafię Borowa, wcześniej jednak, bo już pod koniec XIV w. wydzielono parafię Padew, a w 1951 r. Borki Nizińskie. Uposażenie parafii powiększył 4 kwietnia 1447 r. kard. Oleśnicki. Szpital parafialny istniał w latach 1604-1765. Od 1604 r. rozpoczęła działalność szkoła parafialna. Obecny kościół parafialny jest trzecim z kolei.
Szczególnie uroczyście 13 każdego miesiąca w okresie od kwietnia do października odprawiane są nabożeństwa do Najświętszej Maryi Panny. Odpust w parafii odbywa się na św. Wojciecha (pierwsza niedziela po 23 kwietnia).
